Rukopis pod nazivom Repozicioniranje klasičnih medija u konvergovanom okruženju: izazovi za bosanskohercegovačko
medijsko tržište : Mediji u Bosni i Hercegovini pred savremenim izazovima, autorice Zarfe Hrnjić Kuduzović ima
ukupno 221 stranicu A4 formata, od toga 198 strana glavnog teksta otisnutog fontom Times New Roman, veličine 12.
tačaka.
Rukopis je strukturiran po modelu uobičajenom za naučne rasprave, odnosno knjige. Sastoji se od uvoda i sedam
poglavlja.
U uvodu je veoma vjerodostojno obrazložena društvena i naučna relevantnost problema istraživanja.
U prvom poglavlju autorica teorijski kontekstualizira svoj predmet istraživanja u recentne teorije masovnih medija
fokusirajući se na pitanje razumijevanja i dodjeljivanja društvenih funkcija medijima od ranih početaka moderne
štampe do mrežnih platformi.
U drugom poglavlju je veoma pregledno i sveobuhvatno izložen fenomen korporativizacije savremenih medija kao efekat
globalne nadmoći neoliberalne ideologije u SAD-u i njenog prodora u Europu. Korporativizaciju medija autorica
posmatra iz holističke perspektive tretirajući je kao politički, ekonomski i kulturološki fenomen.
U trećem poglavlju autorica traga za odgovorom na pitanje na koji način se globalni trendovi medijskog tržišta
manifestiraju, odnosno preslikavaju na Bosnu i Hercegovinu. Oslanjajući se na vlastito empirijsko istraživanje
informativnih programa najgledanijih televizija u Bosni i Hercegovini, koristeći se veoma transparetno uz korektna
pozivanja na izvore, rezultatima različitih ad hoc istraživanja stanja medija i novinarstva u Bosni i Hercegovini
(potpomognuta uglavnom od međunarodnih vladinih i nevladinih organizacija) autorica, iz perspektive autentičnog
teorijskog okvira razvijenog u prva dva poglavlja, sačinjava originalnu, do sada najsveobuhvatniju kvalitativnu
analizu stanja domaćih medija.
Prva tri poglavlja čine zasebnu tematsku cjelinu koja može funkcionirati samostalno, kao teoretski dobro fundiran
snimak najnovijeg stanja masovnih medija u Bosni i Hercegovini načinjen iz perspektive recentnih shvatanja
društevih funkcija i obaveza medija. Međutim, ova tri poglavlja u cjelosti, postavljaju scenu (okvir za
razumijevanje) na kojoj je bilo moguće razviti glavnu temu istraživanja. To je utjecaj komercijalizacije masovnih
medija (čak i javnih servisa) u Bosni i Hercegovini na ostvarivanje njihovih društvenih uloga, prvenstveno na
ispunjavanje obaveza prema zastupanju javnih interesa, pa i podupiranje demokratije. Autorica zaključuje da
reduciranje prihoda medija na oglašavanje, naročito u uvjetima sniženog intenziteta privredne aktivnosti
potencijalnih oglašivača, višestruko nepovoljno utječe na funkcionisanje masovnih medija u Bosni i Hercegovini.
Taj utjecaj se očituje na kvalitet (informacijsku vrijednost) i strukturiranje (kvantitet i forme) sadržaja, na
medijsku agendu, selekciju izvora informacija, termine emitiranja i ukupni kredibilitet medija.
U petom poglavlju su razmotreni različiti aspekti neizbježne tranzicije novinarske profesije u novom ambijentu koji
podjednako određuju ovisnost o tržišnoj valorizaciji sadržaja izraženoj kroz privlačnost oglašivačima i digitalna
tehnološka struktura koja potencijalno i stvarno mijenja odnose u klasičnom komunikacijskom toku. Autorica, na
osnovu kritičkog uvida u različita međunarodna i domaća istraživanja i originalnog vlastitog empirijskog
istraživanja zaključuje da profesija doživljava strukturalne promjene koje nameću pred novinare nove imperative.
Uz pridržavanja klasičnih novinarskih principa oni moraju učiti koristiti nove medije u produkciji vijesti,
individualizirati svoje uradke, prilagođavati ih različitim platformama, biti sposobni izdržati interne i eksterne
pritiske, a sve to uz rijetke ili nikakve prilike za plaćenu edukaciju i profesionalni napredak i bez poboljšanja
uslova za rad.
U šestom poglavlju autorica razmatra pitanje publike. Samim postavljanjem pitanja publike autorica se svrstava u
red modernih pristupa razumijevanju masovnih medija koji napuštaju paternalističku poziciju i ne pitaju se više
samo za to šta mediji čine publici već relevantnim smatraju i to što publika čini medijima. I u ovom poglavlju
autorica se služi komparativnim metodom; upoređivanjem aktuelnih trendova u ponašanju (očekivanjima) publike prema
medijima i odnosu medija prema publici u razvijenim medijskim prostorima (SAD) sa stanjem u Bosni i Hercegovini.
Dolazi do generalnog zaključka da su glavni trendovi slični a da razlike u formi proizilaze iz razlika u
dostignutom stupnju razvoja socijalne i ekonomske strukture. Autorica zaključuje da je publika modernih medija
istovremeno u ulozi korisnika i konzumenata. Korisnici su kada koriste nove mogućnosti selekcije, produkcije,
distribucije i komentarisanja informacija. Konzumenti su u mjeri u kojoj se svakodnevno predaju utjecaju potrošačke
ideologije. Po autorici, medijsko obrazovanje bi trebalo ojačati korisničku poziciju publike, osposobiti pojedince
za kreativno izražavanje putem različitih medijskih platformi, odnosno naučiti ih da kritički analiziraju medijske
sadržaje i identifikuju ideološke manipulacije.
U sedmom poglavlju je načinjena rekapitulacija svih najznačajnijih akcenata istraživanja prezentiranih i knjizi i
izvedeni su zaključci koji imaju teorijsku i praktičnu relevantnost. Autorica podcrtava svoju teorijsku perspektivu
a to je situiranje medija i medijskih fenomena, pa i posmatranog, u kontekst distribucije društvene moći.
Konzistentno tome ističe ideološke posljedice dominantnog upliva ekonomskih faktora u medijske procese. Neke od tih
posljedica su i u slučaju Bosne i Hercegovine već uhvatile maha a neke su u začetcima. Tržišna logika je zhavatila
i javne servise koji su, zbog političkih specifičnosti Bosne i Hercegovine, postali ne samo funkcionalno već i
egzistencionalno ovisni od prodatog oglašivačkog prostora.
Popis literature sadrži 229 knjiga i 90 članaka objavljenih u referentnim naučnim časopisima, što samo po sebi
govori o širini i dubini teorijskog istraživanja na kome se zasniva ova knjiga.
U prikazu internetskih izvora navedene su skoro sve trenutno relevantne internet adrese na kojima se mogu naći kako
informacije vezane za temu razmatranu u knjizi tako i informacije o širokom tematskom spektru empirijskih
istraživanja savremenih masovnih medija kao i o izvornim dokumentima relevantnih međunarodnih organizacija koje se
bave pitanjima medija, novinasrtva, medijskih sloboda, medijskog tržišta i slično.
Veoma iscrpan index pojmova povećava funkcionalnu vrijednost knjige, dajući joj dodatnu vrijednost veoma
relevantnog i iscrpnog izvora informacija o najnovijim pojavama i konceptima u novinarstvu.
Tema kojom se autorica bavila je naučno i društveno relevantna. Spada u top teme današnje komunikologije. Teorijska
i empirijska istraživanja su zasnovana na adekvatnoj naučnoj metodologiji. Zaključci i sinteze su logični i
uvjerljivi. Struktura rukopisa zadovoljava standarde moderne naučne knjige. Rukopis u cjelini ostavlja upečatljiv
utisak o teorijski veoma zreloj i upućenoj autorici od koje u narednim godinama možemo očekivati veliki doprinos
bosansko-hercegovačkoj, regionalnoj i komunikologiji uopće.
medijsko tržište : Mediji u Bosni i Hercegovini pred savremenim izazovima, autorice Zarfe Hrnjić Kuduzović ima
ukupno 221 stranicu A4 formata, od toga 198 strana glavnog teksta otisnutog fontom Times New Roman, veličine 12.
tačaka.
Rukopis je strukturiran po modelu uobičajenom za naučne rasprave, odnosno knjige. Sastoji se od uvoda i sedam
poglavlja.
U uvodu je veoma vjerodostojno obrazložena društvena i naučna relevantnost problema istraživanja.
U prvom poglavlju autorica teorijski kontekstualizira svoj predmet istraživanja u recentne teorije masovnih medija
fokusirajući se na pitanje razumijevanja i dodjeljivanja društvenih funkcija medijima od ranih početaka moderne
štampe do mrežnih platformi.
U drugom poglavlju je veoma pregledno i sveobuhvatno izložen fenomen korporativizacije savremenih medija kao efekat
globalne nadmoći neoliberalne ideologije u SAD-u i njenog prodora u Europu. Korporativizaciju medija autorica
posmatra iz holističke perspektive tretirajući je kao politički, ekonomski i kulturološki fenomen.
U trećem poglavlju autorica traga za odgovorom na pitanje na koji način se globalni trendovi medijskog tržišta
manifestiraju, odnosno preslikavaju na Bosnu i Hercegovinu. Oslanjajući se na vlastito empirijsko istraživanje
informativnih programa najgledanijih televizija u Bosni i Hercegovini, koristeći se veoma transparetno uz korektna
pozivanja na izvore, rezultatima različitih ad hoc istraživanja stanja medija i novinarstva u Bosni i Hercegovini
(potpomognuta uglavnom od međunarodnih vladinih i nevladinih organizacija) autorica, iz perspektive autentičnog
teorijskog okvira razvijenog u prva dva poglavlja, sačinjava originalnu, do sada najsveobuhvatniju kvalitativnu
analizu stanja domaćih medija.
Prva tri poglavlja čine zasebnu tematsku cjelinu koja može funkcionirati samostalno, kao teoretski dobro fundiran
snimak najnovijeg stanja masovnih medija u Bosni i Hercegovini načinjen iz perspektive recentnih shvatanja
društevih funkcija i obaveza medija. Međutim, ova tri poglavlja u cjelosti, postavljaju scenu (okvir za
razumijevanje) na kojoj je bilo moguće razviti glavnu temu istraživanja. To je utjecaj komercijalizacije masovnih
medija (čak i javnih servisa) u Bosni i Hercegovini na ostvarivanje njihovih društvenih uloga, prvenstveno na
ispunjavanje obaveza prema zastupanju javnih interesa, pa i podupiranje demokratije. Autorica zaključuje da
reduciranje prihoda medija na oglašavanje, naročito u uvjetima sniženog intenziteta privredne aktivnosti
potencijalnih oglašivača, višestruko nepovoljno utječe na funkcionisanje masovnih medija u Bosni i Hercegovini.
Taj utjecaj se očituje na kvalitet (informacijsku vrijednost) i strukturiranje (kvantitet i forme) sadržaja, na
medijsku agendu, selekciju izvora informacija, termine emitiranja i ukupni kredibilitet medija.
U petom poglavlju su razmotreni različiti aspekti neizbježne tranzicije novinarske profesije u novom ambijentu koji
podjednako određuju ovisnost o tržišnoj valorizaciji sadržaja izraženoj kroz privlačnost oglašivačima i digitalna
tehnološka struktura koja potencijalno i stvarno mijenja odnose u klasičnom komunikacijskom toku. Autorica, na
osnovu kritičkog uvida u različita međunarodna i domaća istraživanja i originalnog vlastitog empirijskog
istraživanja zaključuje da profesija doživljava strukturalne promjene koje nameću pred novinare nove imperative.
Uz pridržavanja klasičnih novinarskih principa oni moraju učiti koristiti nove medije u produkciji vijesti,
individualizirati svoje uradke, prilagođavati ih različitim platformama, biti sposobni izdržati interne i eksterne
pritiske, a sve to uz rijetke ili nikakve prilike za plaćenu edukaciju i profesionalni napredak i bez poboljšanja
uslova za rad.
U šestom poglavlju autorica razmatra pitanje publike. Samim postavljanjem pitanja publike autorica se svrstava u
red modernih pristupa razumijevanju masovnih medija koji napuštaju paternalističku poziciju i ne pitaju se više
samo za to šta mediji čine publici već relevantnim smatraju i to što publika čini medijima. I u ovom poglavlju
autorica se služi komparativnim metodom; upoređivanjem aktuelnih trendova u ponašanju (očekivanjima) publike prema
medijima i odnosu medija prema publici u razvijenim medijskim prostorima (SAD) sa stanjem u Bosni i Hercegovini.
Dolazi do generalnog zaključka da su glavni trendovi slični a da razlike u formi proizilaze iz razlika u
dostignutom stupnju razvoja socijalne i ekonomske strukture. Autorica zaključuje da je publika modernih medija
istovremeno u ulozi korisnika i konzumenata. Korisnici su kada koriste nove mogućnosti selekcije, produkcije,
distribucije i komentarisanja informacija. Konzumenti su u mjeri u kojoj se svakodnevno predaju utjecaju potrošačke
ideologije. Po autorici, medijsko obrazovanje bi trebalo ojačati korisničku poziciju publike, osposobiti pojedince
za kreativno izražavanje putem različitih medijskih platformi, odnosno naučiti ih da kritički analiziraju medijske
sadržaje i identifikuju ideološke manipulacije.
U sedmom poglavlju je načinjena rekapitulacija svih najznačajnijih akcenata istraživanja prezentiranih i knjizi i
izvedeni su zaključci koji imaju teorijsku i praktičnu relevantnost. Autorica podcrtava svoju teorijsku perspektivu
a to je situiranje medija i medijskih fenomena, pa i posmatranog, u kontekst distribucije društvene moći.
Konzistentno tome ističe ideološke posljedice dominantnog upliva ekonomskih faktora u medijske procese. Neke od tih
posljedica su i u slučaju Bosne i Hercegovine već uhvatile maha a neke su u začetcima. Tržišna logika je zhavatila
i javne servise koji su, zbog političkih specifičnosti Bosne i Hercegovine, postali ne samo funkcionalno već i
egzistencionalno ovisni od prodatog oglašivačkog prostora.
Popis literature sadrži 229 knjiga i 90 članaka objavljenih u referentnim naučnim časopisima, što samo po sebi
govori o širini i dubini teorijskog istraživanja na kome se zasniva ova knjiga.
U prikazu internetskih izvora navedene su skoro sve trenutno relevantne internet adrese na kojima se mogu naći kako
informacije vezane za temu razmatranu u knjizi tako i informacije o širokom tematskom spektru empirijskih
istraživanja savremenih masovnih medija kao i o izvornim dokumentima relevantnih međunarodnih organizacija koje se
bave pitanjima medija, novinasrtva, medijskih sloboda, medijskog tržišta i slično.
Veoma iscrpan index pojmova povećava funkcionalnu vrijednost knjige, dajući joj dodatnu vrijednost veoma
relevantnog i iscrpnog izvora informacija o najnovijim pojavama i konceptima u novinarstvu.
Tema kojom se autorica bavila je naučno i društveno relevantna. Spada u top teme današnje komunikologije. Teorijska
i empirijska istraživanja su zasnovana na adekvatnoj naučnoj metodologiji. Zaključci i sinteze su logični i
uvjerljivi. Struktura rukopisa zadovoljava standarde moderne naučne knjige. Rukopis u cjelini ostavlja upečatljiv
utisak o teorijski veoma zreloj i upućenoj autorici od koje u narednim godinama možemo očekivati veliki doprinos
bosansko-hercegovačkoj, regionalnoj i komunikologiji uopće.